بيشتر بدانيم: نکاتي در باره غلظت خون
در طب رایج، می گویند اگر تعداد گلبول های خون در حجم به خصوصی از خون بیشتر باشد، فرد مبتلا به غلظت خون است و با بخش سرمی یا مایع کاری ندارند. اما در طب سنتی، اگر گلبول های خون کمتر شود، اما سرم خون غلیظتر باشد، می گوییم غلظت خون وجود دارد. غلظت خون مشکل شایعی است که می تواند به علت های متفاوتی فرد را گرفتار خود کند.
شاید همه نکاتی که پیش از این در مورد غلظت خون شنیده بودید اشتباه باشد!
«رنگ خونم خیلی تیره شده، فکر می کنم غلیظ شده است.» جمله بسیار شایعی که حتما شما هم از دیگران شنیده اید و اغلب مردم زمانی آن را بر زبان می آورند که می بینند برای آزمایشی ساده روی صندلی آزمایشگاه نشسته اند و خون شان را درون لوله آزمایش می بینند. معمولا در این شرایط، اولین فکری که به ذهن این افراد می رسد، حجامت و تصفیه خون است.
اما اگر شما هم با چنین علائمی روبرو شده اید، پیش از آنکه خود درمانی را آغاز کنید یا برای خارج کردن خون تیره از بدن تان سراغ حجامت بروید، باید بدانید که میان خون تیره و خون غلیظ چه تفاوت هایی وجود دارد. در این مطلب، ما به شما میگوییم که غلظت خون چیست و چه علائمی دارد.
غلظت خون چیست؟
بسیاری از بیماران زمانی که به متخصص مراجعه می کنند، اصطلاح غلیظ شدن خون را به کار می برند که درست نیست و غلظت خون تعریف خاص خود را دارد. به لحاظ پزشکی، غلظت خون یعنی بخش گلبول های قرمز، چند درصد از خون کامل را اشغال کرده است. نحوه کار نیز به این شکل است که از فردی ۲ سی سی خون گرفته می شود. سپس این خون در دستگاه سانتریفیوژ با دور زیادی به چرخش درمی آید و بر اثر این چرخش، بخش های مختلف خون از هم جدا می شوند.
در ادامه یک ستون که به گلبول های قرمز اختصاص داده شده است، از سایر بخش های خون جدا می شود و درصد را اعلام می کند. اما چه زمانی هموگلوبین خون در حد طبیعی است؟ در زنان، اگر میزان هموگلوبین بین ۱۶-۱۲ (۴۸- ۳۶ درصد) و در مردان بین ۱۸- ۱۴ (۵۶-۴۲ درصد) باشد، طبیعی است. اصطلاح غلظت خون را زمانی به کار می بریم که میزان گلبول های قرمز خون، از عدد ۵۲ در زنان و از عدد ۵۶ در مردان تجاوز کند. در اینصورت بیمار دچار پرفشاری و غلظت خون شده است.
چرا خون غلیظ میشود؟
تنها راهی که نشان می دهد فردی غلظت خون دارد یا نه، دادن آزمایش خون و اندازه گیری (اچ.تی.سی) هماتوکریت است. بعد از اینکه جواب آماده شد، پزشک دو دسته علت اولیه و ثانویه پیش رو دارد:
- علت اولیه: مغز استخوان بدون هیچ محرکی از بیرون، خود به خود رفتار آنارشیستی نشان داده و شروع به تولید گلبول قرمز می کند که به آن پلیستمی می گویند و افزایش غلظت اولیه نامیده می شود بدون وجود علت ثانویه. درصد کمی از غلظت خون شامل علت اولیه میشود.
- علت ثانویه: بین ۹۵-۹۰درصد از افرادي که با غلظت خون به متخصص مراجعه می کنند، افرادی هستند که غلظت خون ثانویه دارند و این موضوع زمانی اتفاق می افتد که اکسیژن کافی به بافت های بدن نرسد. با کمبود اکسیژن در بدن، هورمونی به نام اریتروپویتین از کلیه ترشح می شود که این هورمون، مغز استخوان را برای ساخت بیشتر گلبول قرمز تحریک می کند تا بتواند کمبود اکسیژن رسانی به بافت های بدن را با افزایش تولید گلبول قرمز جبران کند. نمونه کسانی که با این مشکل مواجه می شوند، افرادی هستند که در ارتفاعات بلند و کوهستانی زندگی می کنند و چون با کمبود اکسیژن روبرو هستند، دچار بیماری غلظت خون می شوند.
گاهی اوقات اکسیژن محیط مناسب است، اما به دلیل مشکلات ریوی، فرد دچار غلظت خون می شود یا ممکن است اکسيژن از ریه وارد خون شود، اما بهدلیل مشکلات خونی، بین خون شریانی و وریدی، مشکلی وجود داشته باشد و خونی که در ریه پر از اکسیژن شده، بلافاصله با خون کم اکسیژن مخلوط شده و همین مساله سبب بروز غلظت خون شود.
علت بعدی، هموگلوبین مادرزادی است که در آن افراد فامیل پرخون هستند و به علل مختلفی، مغز استخوان به گلبول سازی تحریک شود. یکی دیگر از علل مهم غلظت خون، کشیدن سیگار و مسمومیت با مونوکسیدکربن است که در نتیجه آنها اکسیژن رسانی به خون کم شده و غلظت خون ثانویه ایجاد میشود.
مصرف دخانیات یکی از علت های جدی درکنار مسائل قلبی است که هم باعث بروز سرطان شده و هم سبب غلیظ شدن خون فرد می شود. فرض کنید فردی مدام سردرد دارد و جریان خونش سیالیت و روانی لازم را ندارد و مرتب در خواب، خواب زده میشود، آیا چنین فردی در طول روز عصبی نیست؟ می تواند تمرکز لازم را برای انجام کارهایش داشته باشد؟ نه. ممکن است ما نتوانیم کار زیادی برای بیماری مادرزادی قلبی که خون پراکسیژن و کماکسیژن در آن با هم مخلوط می شوند یا بیماری مغز استخوان انجام دهیم، اما مشکلی که به دست خود ما ایجاد شد، فقط نیاز به اراده دارد. اين گونه بيماران وقتی به پزشک ما مراجعه می کنند، عصبی هستند و دائم سردرد دارند که علت پرخونی است، علت آن هم مصرف سیگار و دخانیات است.
غلظت خون بیماری پیرمردهاست؟
این بیماری بسته به اینکه بر اثر علت اولیه یا ثانویه در فرد ایجاد شده باشد، ممکن است در هر سنی بروز پیدا کند. افرادی هستند که در سن نوجوانی و به دلیل ارثی این مشکل را دارند. بچه هایی هستند که دیواره پایین قلب شان باز است یا مشکل ریوی دارند که آنها از جمله کسانی هستند که درگیر غلظت خون می شوند.
چطور درمان میشود؟
وقتی پزشک متخصص باتوجه به جواب آزمایش متوجه شود که علت بروز غلظت خون در فرد، اولیه است یا ثانویه، درمان را آغاز می کند. اگر علت ثانویه بود، درمان علت زمینه ای – قلبی یا ریوی – را در صورتی که امکان پذیر باشد، آغاز می کند و در کنار آن هرگاه غلظت خون از ۵۶درصد در مردان و ۵۲درصد در زنان بالاتر برود، بخشی از خون کشیده و دور ریخته می شود.
این کار نیز به شکل استاندارد انجام می شود تا غلظت خون کاهش پیدا کند. این عمل تا زمانی ادامه دارد که یکی از مهم ترین مواد خونساز بدن بر اثر خروج از بدن کم شود. در واقع به بیمار فقر آهن می دهیم تا دچار غلظت خون نشود. حال اگر علت پرخونی براثر علت اولیه یعنی ناشی از مغز استخوان باشد، در این حالت باید به درمان علت بیماری خونی بپردازیم و با خروج خون از یکی از رگ ها، میزان گلبولهای قرمز خون تنظیم شوند.
چه کنیم که دوباره غلیظ نشود؟
یکی از سوالات افرادی که خون شان به حالت طبیعی برگشته این است که چه کارهایی انجام دهیم تا خون مان دوباره غلیظ نشود؟ این افراد بهتر است هم برای جلوگیری از غلیظ شدن خون و هم برای کمک به نیازمندان، به طور مستمر خون بدهند. مردان بهتر است هر سه ماه و زنان هر چهار ماه یکبار خون شان را اهدا کنند.
این نشانهها میگویند خونتان غلیظ است:
زمانیکه سیالیت خون از حدی بالاتر برود، اکسیژن رسانیکم شده و حتی ممکن است سبب توقف حرکت خون در رگ ها شود، به همین دلیل غلظت خون در برخی مواقع می تواند با توقف حرکت خون، فرد را دچار سکته مغزی کند. پس وجود نشانه هایی که در ادامه می آوریم را جدی بگیرید!
- لبهای تان بنفش شده؟ وقتی میزان هموگلوبین بدون اکسیژن بیش از حد باشد، مخاط های بدن مثل لب به رنگ بنفش در میآیند. انگشتان دست و پا و زیر ناخنها بنفش شده، چشمها پرخون و پوست صورت نیز بر افروخته می شود. با دیدن این علائم ظاهری می توانید نسبت به غلیظ شدن خون تان شک کرده و برای تشخیص نهایی حتما به متخصص مراجعه کنید.
- سرتان گیج میرود؟ وقتی غلظت هموگلوبین خون زیاد می شود، سیالیت، روانی و حرکت خون کم شده و فرد دچار سرگیجه و رخوت شده و خون دماغ می شود. اگر سرگیجه و رخوت بدون هیچ دلیل زمینهای دیگری سراغ شما بیاید و گاه و بی گاه بینی تان هم خون ریزی کند، باید نسبت به غلیظ شدن خون تان مشکوک شوید و این نشانه ها را بررسی کنید.
- نفس نفس می زنید؟ کسانیکه مشکل ریوی دارند، تنگی نفس پیدا می کنند و نفس نفس می زنند هم ممکن است به خاطر غلظت خون شان دچار تشدید این علائم شده باشند. پس هر تنگی نفسی را به حساب آلرژی یا آلودگی هوا نگذارید. گذشته از این، افرادی که مشکل قلبی دارند و تپش قلب پیدا می کنند هم می توانند دچار این مشکل باشند.مصرف دخانیات یکی از علتهای جدی غلیظ شدن خون است
طب سنتی چه میگوید؟
گرچه به باور طب رایج، افزایش تعداد گلبول های قرمز خون می تواند نشانه غلیظ شدنش باشد، اما طب سنتی تعریف نسبتا متفاوتی از غلظت خون ارائه میدهد.
سرم خون غلیظ شود…
در طب رایج، می گویند اگر تعداد گلبول های خون در حجم به خصوصی از خون بیشتر باشد، فرد مبتلا به غلظت خون است و با بخش سرمی یا مایع کاری ندارند. اما در طب سنتی، اگر گلبولهای خون کمتر شود، اما سرم خون غلیظ تر باشد، می گوییم غلظت خون وجود دارد. غلظت خون مشکل شایعی است که می تواند به علت های متفاوتی فرد را گرفتار خود کند.
چرا این اتفاق میافتد؟
غلیظ شدن خون دلایل مختلفی دارد. طب سنتی معتقد است مزاج آدم ها می تواند کنترل بدنشان را به دست بگیرد. گاهی اوقات گرمای مزاج ما بیش از حد نرمال است و این گرما سبب تجزیه شدن رطوبت و مایعات بدن که خون هم جزء آن است، شده و بخش سرمی خون غلیظ می شود.
دمای بدن شما هم بیتاثیر نیست
گاهی اوقات هم اگر دمای بدن از آن حد طبیعی که ۳۷درجه است، پایین تر بیاید و سردتر شود، خون هم متراکم شده و غلیظ می شود. در این شرایط دمای بدن فرد می تواند بدون وجود عوامل زمینهای دیگر، او را به مشکل غلظت خون دچار کند. درست مثل یخ و آب که یخ نسبت به آب غلیظ تر است چون ملکول های آن نسبت به هم در شرایط متراکمتری قرار دارند. اما آب رقیق است و ملکول هایش با فاصله بیشتری از هم هستند. یعنی هرچه دمای بدن پایین باشد و خون سردتر، گلبول های خون به هم چسبیده تر می شوند و در حجم به خصوصی از خون زیاد به نظر می آیند، ضمن اینکه ممکن است همین فرد دچار کمخونی باشد.
خون تیره همیشه غلیظ نیست
خونی که در سرخرگ ها جریان دارد، شفاف و قرمزرنگ است، اما خونی که در سیاهرگ ها وجود دارد، تیره رنگ است و اکسیژن کمی دارد. اکسیژن این خون در سیاهرگ مصرف شده، به بافت ها آمده و حین گردش، مقداری از فضولات گردش سلولی هم به آن اضافه شده و این خون به قلب و ریه برمی گردد تا دوباره اکسیژن بگیرد، بنابراین نمی توانیم بگوییم لزوما خونیکه تیره است، غلیظ هم هست.
به بیان دیگر، خون تیره، لزوما غلیظ نیست، ولی خون غلیظ به طور قطع تیره هست. ممکن است خون تیره داشته باشیم اما غلیظ هم نباشد. به همان دلیلی که اشاره شد ممکن است سلول ها به هم چسبیده باشند و به نظر بیاید خون تیره است، اما در واقع غلیظ نیست.
شاید یکی از این سوال ها در ذهن شما هم ایجاد شده باشد. باورهای رایجی در مورد غلظت خون در میان مردم وجود دارد که آنها را با متخصصان در میان گذاشتیم. در این صفحه می توانید پاسخ رایج ترین سوالات در مورد غلظت خون را بخوانید.
- رقیق بودن خون بهتر از غلیظ بودن آن است:
بستگی به نوع علتی دارد که باعث رقیق شدن خون شده است. گاهی اوقات رقیق بودن خون عوارض شدیدی بهدنبال دارد و حتی ممکن است فرد دچار کمخونی باشد.
رقیق بودن خون دو علت دارد یا بهعلت افزایش حرارت بدن است که باعث شده سلولها از هم دور شوند و این مسئله خوب نیست یا اینکه فرد با کمخونی مواجه است. به همین علت این باور که گفته می شود رقیق بودن خون خوب است، درست نیست. به اعتقاد من خون استاندارد و سالم باید قوام لازم خود را داشته باشد. خون اگر خیلی رقیق باشد، از عروق بدن نشت می کند و یکی از دلایلی که باعث می شود بعضی افراد خون دماغ شوند، این است که خونشان خیلی رقیق است و این مساله خطرناک است.
- اگر خونتان غلیظ است بهتر است از مصرف موادی مثل پسته، جگر و اسفناج خودداری کنید:
غلظت خون یک بیماری است که باید زمینه آن را داشته باشید و اینطور نیست که با خوردن این خوراکی ها غلظت خون پیدا کنید یا میزان آن بیشتر شود.
در بحث خونساز بودن جگر مردم بسیار اغراق آمیز رفتار می کنند. جگر در اغلب موارد نمی تواند خونسازی کند، چون غذای غلیظی است، بنابراین جگر برای خون سازی مناسب نیست. پسته هم برای کسانیکه از کمخونی رنج می برند، مفید است. اما کسانی که خون غلیظ دارند، پسته نخورند بهتر است. یعنی اگر به طور قطع پرخون هستند نباید مصرف کنند. اما همان طور که گفته شد، گاهی اوقات سلول های خونی به هم چسبیده و متراکم هستند و به نظر می آید فرد دچار پرخونی است، درحالیکه اینطور نیست و کمخون است و خوردن پسته هیچ ضرری برایش ندارد. در مورد اسفناج هم درصورتیکه در کنار کرفس استفاده شود، خوب است و خونسازی میکند. مصرف برخی میوه ها ازجمله انار و در راس سبزیجات، کاهو در رقیق و تعدیل کردن خونیکه غلظت بالایی دارد، موثر هستند.
- مصرف ۸ لیوان آب در روز باعث کاهش غلظت خون میشود:
درست نیست و پایه علمی ندارد. ملاک مصرف آب فقط تشنگی فرد است. مگر اینکه ناحیه تحریککننده احساس تشنگی در مغز دچار بیماری شود و این حس در فرد ضعیف شده یا آن را از دست داده باشد. غیر از این دو حالت، هر زمانی که نیاز داشتیم باید آب بنوشیم. زیاد نوشیدن آب، مسمومیت با آب را به همراه دارد و تعادل املاح بدن مثل سدیم و پتاسیم به هم میریزد و بدترین تشنجها را بهخصوص در سنین بالا به همراه دارد. در افردیکه بلغمی مزاج، سفید پوست و پر چربی هستند، ممکن است مصرف آب مضر هم باشد.
- کسی که خونش غلیظ است نباید غذاهای پرپروتئین مصرف کند:
به بیماران توصیه میکنیم که از غذاهایی استفاده کنند که آهن کمتری دارند. گاهی اوقات خوراکی هایی مصرف می کنیم که خون غلیظ تولید می کنند و ازجمله این خوراکیها، اغلب پروتئین های گوشتی هستند که هرقدر این گوشت ها تیرهتر باشند و حیوانی که این گوشت از آن تهیه میشود، مسن و عظیمالجثهتر باشد، خون غلیظتری تولید می کند. همین طور که گوشت شتر نسبت به گوشت گوسفند و گوشت گوسفند نسبت به گوشت مرغ، خون غلیظتری تولید میکند، به همین علت بهتر است افراد از تنوع غذایی برخوردار بوده و یکسویه نباشد. بهتر است مردم در تغذیه شان افراطی عمل نکنند. یعنی نه به شکل افراطی گوشت بخورند و نه گیاهخواری کنند تا نه دچار رقت بیش از حد خون شوند و نه دچار غلظت خون.
- اگر خونتان غلیظ است، خون بدهید تا رقیق شود:
درست است. اما خون این افراد پس از اینکه از رگ گرفته میشود، قابلیت استفاده ندارد و باید دور انداخته شود چراکه کیسههای جمعآوری خون، به میزان استانداردی حاوی ماده ضدانعقاد خون هستند و خون کسانیکه دچار غلظت خون هستند، در این کیسهها به سرعت لخته میشود و قابل استفاده برای بیمارانی که نیازمند به دریافت خون هستند، نیستند.
با خون دادن، از میزان خون کاسته میشود اما الزما نمیتواند نشانه رقیق شدن خون باشد. هرچند خون دادن ممکن است غلظت خون را تاحدی تعدیلکند و تا حدی برطرف شود، اما در مدت یک تا دو هفته، غلظت خون دوباره سرجای خود برخواهد گشت.
- چون خونت تیره رنگ است، پس خون غلیظی داری:
بسیاری از افراد تصور میکنند که اگر خون تیرهرنگ باشد، یعنی خونشان غلیظ است و اگر روشن باشد، یعنی خونشان رقیق است. در حالیکه اینطور نیست. خون تیره به این معناست که اکسیژن کمی در خون وجود دارد و خون روشن حاوی اکسیژن زیادی است.
منبع:برترین ها