بلاکچین یا زنجیره بلوکی چیست؟
زنجیرهٔ بستکی یا زنجیرهٔ بلوکی (به انگلیسی: Blockchain) پایگاه داده توزیع شده و مبتنی بر اجماع است که به صورت مستمر فهرستی از رکوردها (ردهها) را که هرکدام به گزینههای قبلی فهرست ارجاع میدهند را حفظ میکند و بدین وسیله در مقابله با تضعیف یا بازنگری غیرمجاز تقویت میشود. زنجیره بلوکی خود زیربخشی از فناوری های دفترکل توزیع شده (Distributed Ledger) است.
در این فناوری با وجود کاربران متعددی که بهطور همزمان داده هایی را ثبت و اصلاح میکنند و ممکن است که آن دادهها با هم تداخل داشته باشند، شبکه قادر به حفظ یکپارچگی محتوای پایگاه داده است. با توجه به ساختار داده ای رمزنگاری شده که بلاک چین دارا میباشد یکپارچگی بدون هیچ کنترلکننده مرکزی حفظ میشود. از این فناوری در دفاتر کل توزیع شده مربوط به بیتکوین برای مرتب کردن تراکنش ها و ممانعت از تناقضات به وجود آمده بر اصر مشکلات محاسبتی استفاده می شود.
تصور کنید که یک مسئله ریاضی مطرح میشود که حل کردنش سخت است اما پس از حل مسئله تأیید درست بودن راه حل آن آسان است. به این سازوکار، «اثبات کارکرد»(Proof of work) میگویند. در روش زنجیرهٔ بلوکی بیتکوین هر فرد میتواند تراکنش های هر مرحله را مرتب کند که جواب این سؤال سخت را پیدا کرده باشد و هم زمان تغییراتی که قصد اعمال آن را دارد (بلوک جدید) با مراحل قبلی زنجیره تناقض نداشته باشد را ثبت کند.
اولین بار از این روش زنجیره بلوک رمزنگاری شده امن در سال ۱۹۹۱ و توسط استوارت هابر و اسکات استورنتا استفاده شد. این رون ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۹۹۲ بایر، هابر و استورنتا این درخت درهم سازی را به طراحی متصل کردند که باعث بهبود کارایی آن شده و اجازه می داد که چندین سند در یک بلوک جمع آوری شوند.
یک پایگاه داده زنجیره بلوکی که به طور خودکار مدیریت میشود با استفاده از یک شبکه همتابههمتا و یک سرور زمانبندی توزیع شده می تواند این فرایند را تکمیل کند. اولین زنجیره بلوک توسط ساتوشی ناکاموتو در سال ۲۰۰۸ معرفی شد. یک سال بعد همین فناوری به عنوان یک جزء اصلی از بیتکوین (ارز دیجیتالی) به اجرا در آمد.
استفاده از زنجیره بلوکی معاملات آنلاین امن را تسهیل میکند. زنجیره بلوکی یک کتابخانه دیجیتالی غیر متمرکز و توزیع شده است که برای ضبط معاملات در میان رایانه های بسیاری استفاده میشود تا بتوان بدون تغییر تمام بلوک های بعدی مقادیر ثبت شده را با استفاده از پس انداز تغییر داد.
استفاده از این روش به شرکت کنندگان اجازه میدهد تا به بررسی و حسابرسی معاملات ارزان بپردازند.اصالت سنجی آنها هم توسط همکاری جمعی توسط اشتراک منافع جمعی بین افراد تأیید میشوند. نتیجه این فرایند، یک گردش کار قوی است که عدم قطعیت شرکت کنندگان در مورد امنیت دادهها یک امر حاشیهای است.
استفاده از یک بلاکچین دارای ویژگی مشخصه تکثیر بینهایت از یک دارایی دیجیتال را حذف می کند. در واقع با استفاده از این فناوری هر واحد ارزش تنها یک بار منتقل میشود، و مشکل دیرینه هزینه های دوگانه را حل می کند. زنجیره بلوکی به عنوان یک پروتکل رمزنگاری ارزشگذاری شده تعریف شدهاست. این مبادله بر مبنای زنجیره بلوکی میتواند سریع تر، با خیال راحت و ارزان تر از سیستم های سنتی تکمیل شود. زنجیره بلوکی میتواند حقوق عنوان را اختصاص دهد، زیرا رکوردی را فراهم میکند که باعث ارائه و پذیرش میشود.
مزایای استفاده از ذخیره دادهها در سراسر شبکه، یا همان زنجیره بلوکی باعث می شود خطراتی را که ذخیره دادهها به صورت مرکزی تحدید می کند را نداشته باشد.
البته بلاکچین دارای نقاط آسیب پذیری هم می باشد که از آن جمله کراکرهای کامپیوترها میتوانند از آن استفاده کنند؛ در واقع می توان گفت هیچ فناوری به صورت ۱۰۰ در ۱۰۰ دارای امنیت نیست، ضمن اینکه روشهای امنیتی زنجیره بلوکی شامل استفاده از رمزنگاری کلید عمومی است.
اولین و معروف ترین استفاده از فناوری زنجیره بلوکی در دفتر کل تراکنشهای بیتکوین اتفاق افتاده است که الهام بخش ایجاد دیگر ارزهای رمز پایه(cryptocurrencies)و پایگاههای داده توزیع شده مستحکم شدهاست. فناوری زنجیره بلوکی خدمات مبتنی بر تراکنش را دگرگون خواهد کرد و در زمینه های زیر بکار گرفته خواهد شد:
پول دیجیتال (Digital Currency)
قراردادهای هوشمند (Smart Contracts)
اوراق بهادار (Securities)
ثبت و نگهداری سوابق (Record Keeping)
این فناوری در گستره وسیعی از کاربردهای مالی و غیر مالی قابل استفاده است از آن جمله می توان به استفاده از زنجیره بلوکی در صنعت، بورس اوراق بهادار، بیمه و بانکداری، پزشکی، اینترنت اشیا توزیع شده، زیرساخت امنیتی بدون کلید، دفاتر اسناد رسمی، ذخیره سازی توزیع شده، بعضی از کاربردهای این فناوری بهشمار میآیند.
یکی از مواردی که از این فناوری در آن استفاده شده در ایستگاههای شارژ خودروهای برقی می باشد که عمدتاً در کنار خانه های افراد قرار گرفته اند؛ بنابراین افراد می توانند وقتی خانه را به سمت محل کار ترک میکنند و از این ایستگاه های شارژ استفاده نمی کنند، با استفاده از فناوری زنجیره بلوکی و یک پلتفرم بدون واسطه اقدام به اجاره این ایستگاه های شارژ به دیگر رانندگان و کسب درآمد کنند. با استفاده از این فناوری تعداد ایستگاههای شارژ خودروهای برقی در کالیفرنیا از چند عدد به چند صد عدد رسیده است!
مسائل حقوقی فناوری زنجیره بلوکی
مراکز سیاست گذاری مختلف دنیا در تلاش برای درک فرصت ها و تهدیدهای فناوری زنجیره بلوکی برای منافع ملی خودشان هستند. همه کشورهای عضو شورای امنیت منجمله روسیه، چین، فرانسه، ایالات متحده آمریکا و انگلیستان در پارلمان های خود در حال ارزیابی این فناوری هستند. ارزیابی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران نیز در همین راستا نشان میدهد که بسیاری از قوانین و مقررات مصوب در ایران که زمانی نسبت به فناوری خنثی تصور میشدند امروزه به صورت های متنوعی قابل اجرا خواهند بود، یعنی قانون گذاران به دنبال راه هایی برای ایجاد و اجرای قوانینی که با فناوری آن عصر قابل اجرا باشد می باشند.
استفاده از فناوری زنجیره بلوکی در صورت عملیاتی شدن میتواند منجر به تغییر بسیاری از قوانین کشورمان ایران شود که همین عاملی برای تغییر ساختار از متمرکزسازی به توزیع شدن روندهای اجرایی خواهد شد. استفاده از این فناوری در انتخابات و رایگیری که نیازمند همکاری دو دستگاه شورای نگهبان و وزارت کشور دارند بسیار کاربردی می تواند باشد.